تاريخچه و علل محدوديت توليد کرباس

قدمت بافت اين پارچه در داپار حدود صد سال است و محدود شدن استفاده از دستگاه کرباس بافي تقريبا به اواخر دهه چهل قرن اخير باز مي گردد.با ورود صنعت قالي بافي بازار اين حرفه رکود پيدا کرد و با مرور زمان به فراموشي سپرده شد.

از جمله عوامل محدود گشتن توليد اين پارچه دستباف مي توان به موارد زير اشاره کرد:

1- ورود دستگاه ها و ماشين هاي صنعتي بافندگي و شروع به کار کارخانه هاي پارچه بافي
2- کم رونق شدن بازار خريد و فروش پارچه
3- سختي تهيه پارچه دستباف و راحتي تهيه پارچه توليد شده صنعتي توسط کارخانه پارچه بافي
بافندگان کرباس

کرباس بافي در بين مردم داپار به "کاربافي" معروف است.زنان و دختران جوان، ابزارهاي مختلف توليد اين پارچه را تهيه مي کردند.آن ها با بافت"کار" يا کرباس کمک خرج خانواده بودند.بافنده در تمام طول سال به توليد و عرضه پارچه به بازار مي پرداخت.اين کار تنها در مناسبت هاي ويژه و اعياد به طور موقت تعطيل مي شد.بافنده خود شخصاً تمام مراحل کار از قبيل:ريسيدن، آهار زدن، بافتن و ... را انجام مي داد و همزمان با امور خانه و خانواده خود نيز رسيدگي مي کرد.

مراحل مختلف تهيه کرباس

مراحل تهيه پارچه کرباس عبارتند از :

• الف- حلاجي و ريسيدن پنبه

• ب- آهار زدن و رنگرزي کلاف ها

• ج-پيوند زدن و بافتن پارچه

مراحل طي شده قبل از بافت

پنبه ماده اوليه تهيه کرباس است.دليل استفاده از پنبه نرمي، مقاومت و همچنين کشت پنبه در منطقه و سهل الوصول بودن تهيه آن است.
1-برداشت پنبه
در ابتدا کلوزه را براي مدتي در معرض آفتاب قرار مي دهند، سپس وش را از داخل پوسته يا برگ آن جدا کرده، داخل سبد تکان مي دهند تا برگ و چوب آن جدا شود.سپس براي بدست آوردن پنبه خالص از چرخ وش بري استفاده مي کنند.
2-تصفيه پنبه
براي بدست آوردن پنبه خالص و تصفيه آن و جدا کردن مواد و برگهاي زائد، وش ها را داخل چرخ وش بري ريخته با حرکت دسته جانبي چرخ، پنبه دانه ها را از پنبه خالص جدا مي کنند.
3-حلاجي پنبه
در اين مرحله پنبه با استفاده از کمان حلاجي و توسط مرد حلاج، حلاجي شده و به اين ترتيب الياف پنبه از هم باز مي شود.
4-مرحله چله کردن
با استفاده از چوبی صاف پنبه را لوله و يا در اصطلاح چله مي کردند تا ريسيدن راحت تر انجام شود.
5-ريسيدن

پنبه های چله شده را با استفاده از چرخ نخ ريسي يا در اصطلاح محلي چرخ کلون دار مي ريسند.با چرخاندن دسته کولون کنار چرخ دوک جلو چرخ تاب خورده و مقداري نخها دور دوک رشته مي شدند. مقداري از نخي را که به دور دوک جمع مي شوند در مي آوردند به اين نخ ريسيده شده در اين حالت دشکي مي گويند.
6-کلاف کردن
با استفاده از دستگاهي به نام چری چی دشکي ها را به صورت کلاف در مي آوردند.
پس از آن که مقداري از نخ کلاف شد آن را درآورده و سرنخ را گره زده و کنار مي گذارند.سپس کلاف بعدي را آماده مي کنند.
7-آهار زدن
نخهاي بافت را با استفاده از زرده تخم مرغ يا تخم هندوانه براي پود پارچه و جوشانده پوست گوسفند براي تارها،آهار مي دهند.مواد فوق را همراه با کلاف ها با ضربات آهسته داخل هاون مي کوبند، سپس آن را خارج کرده، کمي تکان مي دهند و آب آن را مي گيرند.
در اين مرحله نخ هاي مربوط به پود پارچه را جهت ماسوره کردن جدا مي کنند.اگر براي بافت پارچه هاي رنگي نياز به نخ رنگي باشد، کلاف ها را با رنگهاي طبيعي از قبيل:پوست انار،پوست گردو، کاه، ريشه درخت زردآلو و .. رنگرزي کرده و سپس ماسوره مي کنند.
8-ماسوره کردن
جنس ماسوره از چوب يا ني است.نخ ها را با دست يا چرخ دور ماسوره ها مي تابانند.ماسوره ها را قبل از استفاده براي بافت، براي سهولت در روند کار کمي داخل آب قرار داده و سپس داخل ماکو مي گذاشتند.
ماکو وسيله اي است که از چوب ساخته شده و داراي ميله فلزي است به نام ميل ماکو.ميل ماکو از درون ماسوره رد شده است.سرنخ در دهانه ماکو قرار دارد.با کشيدن هوا به داخل دهان (مک زدن) نخ را از سوراخ آن عبور داده و ماسوره را داخل ماکو قرار مي دهند.

9-چرخيجه کردن
پس از ماسوره کردن نخ هاي پود پارچه، نخ هاي تار را جهت پيوند زدن با تارهاي قبلي روي دستگاه به شيوه ي زير آماده مي کنند.
براي انجام اين کار، با دستگاهي چوبي به نام چرخيچه کلاف هاي نخي را که کنار گذاشته اند يکجا و به صورت کلاف بزرگتري در مي آورند.
10-پيوند زدن
تارهاي قرار گرفته بر روي دستگاه کرباس بافي به اندازه اي است که بعد از مدت کمي تمام شده و نياز به پيوند زدن و اضافه کردن تارهاي جديد دارد.
بافنده از کلاف بزرگي که با استفاده از چرخيچه آماده شده و کنار دستگاه بافندگي قرار گرفته است دسته اي از نخها را در مي آورد و از وسط قيچي مي کند.سپس براي چسباندن تارهاي جديد به سر تارهاي قبلي به روي دستگاه از ماده چسبنده اي(جوشانده پوست گوسفند) استفاده مي کنند.

بافت

ابزار و وسايل مورد نياز
ني (هشت عدد)، نورد و سيخ نورد، شانه، سرکچک، کپي کار، سوزني، چوب پادفشار، چوب ميانکار، ماکو و دو چوب که در فاصله مشخصي با دستگاه قرار دارند (قابيل-ميخ چاله)
ني: تعداد هشت عدد ني در دستگاه کرباس بافي کنار هم قرار ميگيرند.
پادفشار:قسمتي از دستگاه از جنس چرم که از سمت بالا به چوب پادفشار وصل شده و از سمت پايين داخل گودالي ها رها است.پاهاي بافنده بر روي آنها قرار مي گيرد و پس از عبور ماکو با فشار پا بر روي هريک از تسمه ها جاي تارها عوض مي شود.
شانه: (دفتین):شانه به صورت سرتاسري قرار دارد و بعد از هربار عبور ماکو شانه به پايين کشيده مي شود تا کوبش انجام شود و پود ها کاملا بر روي هم نشانده شوند.
نورد و سيخ نورد:نورد چوبي قسمتي از دستگاه است که روبروي بافنده قرار مي گيرد و براي تاباندن و جمع کردن پارچه هاي بافته شده از آن استفاده مي شود.
سوزني: دو چوب دراز و باريک در کنار هم است که در انتهاي هر کدام سوزني وجود دارد.
محل قرار گرفتن دستگاه کرباس بافي
دستگاه کرباس بافي، دستگاهي قديمي است که روي گودالي قرار مي گيرد.در اصطلاح و گويش محلي به آن چاله کاربافي گفته ميشود.اين گودال در گوشه ايوان يا محل نشستن مناسبي قرار مي گيرد تا پاهاي بافنده هنگام بافتن به راحتي روي پادفشارها قرار گرفته و حرکت کند.
خريد و فروش کرباس

بیشتر پارچه های تولید شده مصرف داخلی داشته است. در صورت تولید بیشتر محصولات برای فروش عرضه می شد.
مواردي که هنگام خريد بايستي مورد توجه قرار گيرد :
محکم و صاف بودن پارچه
نقض يا به اصطلاح زده نداشتن بافت